سال پار که من کارمند وزارت معادن وپطرولیم بودم، در یکی از جلسات مقدماتی سازمان تجارت جهانی، که در وزارت تجارت وصنایع دایر گردیده بود، شرکت کردم، و درهمان جلسه نگرانی و مخالفت خود را مبنی بر اخذ عضویت افغانستان در این سازمان مطرح کردم.
اما چرا مخالف؟
سازمان تجارتی (WTO) به هدف ارتقای بازرگانی آزاد و ایجاد رشد اقتصادی، در سال 1995 جاگزین موافقتنامه تعرفه و تجارت(GATT) گردید، از بدو تاسیس خود تا اکنون مخالفین و موافقین زیادی داشته است.
موافقین بدین باور اند که با پیوستن کشورها (بخصوص کشور های رو به توسعه) در این سازمان، زمینه رقابت در سکتور های تجارتی و تولیدی کشور مزکور در داخل و خارج از کشور پدید آمده و در نهایت به افزایش کیفیت در تولید و توزیع و رفاه اقتصادی سبب میگردد، از طرف دیگر با باز کردن در های کشور بروی سرمایه های خارجی، زمینه اشتغال و استفاده بهینه از منابع تولید در داخل کشور میگردد،گروهی از موافقین، با استناد به اصل چهارم این سازمان (اصل چهارم:برای کمک به فراورده های تولیدی در کشور های روبه توسعه، برقراری نظام تعرفه های ترجیهی با اهداف اعطای امتیازات بازرگانی به بعضی از محصولات این کشور ها مجاز میباشد)، پیوستن کشور های روبه توسعه نذیر افغانستان را یک دستاورد بزرگ در راستای برقراری بیلانس تجارت از طریق انتخاب تعرفه های ترجیهی به بعضی کالاهای مهم، دانسته، پیشنهاد میکنند تا کشوری مزکور یک یا چند کالای تولیدی داخلی خودش را که در تولید آن مزیت نسبی بیشتر دارد، برای سازمان معرفی کرده، از امتیاز تعرفه ترجیهی آن (آنها) بهره بگیرد، تا صنعت همان کالا (کالاها) در داخل افزایش بیابد، و در نتیجه این عمل میتواند بیلانس تجارت خود را به صورت تدریجی مثبت بسازد.
اما گروه های مخالفین این سازمان هم کم نیستند.
مهم ترین دلیل منتقدانه برای همچو سازمان ها، افزایش فاصله های طبقانی است.
بعضی از مخالفین دلیل مخالفت خودشان را این چنین بیان میکنند: این سازمان ابزاری است برای کشور های بزرگ مانند امریکا، که خواست شرکت های بزرگ خود را بالای دیگر کشور ها تحمیل کند، و خاطر نشان میسازند که هیچ کشوری مانند امریکا با استفادۀ همچون سازمان ها برای پیدا کردن بازار فروش برای شرکت های داخلی خودش بهره نبرده است، این سازمان بدون توجه به شرایط داخلی کشور ها، از قدرت خود برای حذف قوانین ملی کشور های عضو پرداخته و کشورهای عضو این سازمان را به یک میدان رقابت باز برای شرکت ها غولپیکر امریکایی و اروپایی مبدل میسازد.
“نوام چامسکی” زبانشناس ویکی از منتقدان ثابت قدم جهانی شدن، پیرامون سازمان تجارت جهانی چنین دیدگاه دارد:
“رویکرد کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی هستند و به قوانین آن در جهت یک اقتصاد جهانی تن در داده اند در راستای اصول نئولیبرالیزم می باشد که تجارت آزاد ، آزاد سازی ، مقررات زدایی و خصوصی سازی که هدف همگی کاهش دخالت دولت در امور اقتصادی است از اصول مهم آن به شمار می رود. تجارت آزاد ، به معنای فقدان قوانین گمرکی بر صادرات و واردات و فقدان قیود بر تجارت خارجی و نیز عدم دخالت دولت در بازرگانی بین المللی، مهم ترین شرط از دید گاه نئو لیبرالها است”.
و اما افغانستان از کدام دریچه به این سازمان داخل میشود؟ آیا افغانستان واقعاً شرایط عضویت این سازمان را دارا است؟ آیا قوانین و مقرره های افغانستان، نسبت به قوانین ایران، عراق وغیره بهتر است که پیش تر از این کشور ها مورد قبول سازمان تجارتی جهانی قرار گرفت؟ آیا شفافیت و حساب دهی گمرکات کشور ما نسبت به کشور های همسایه ما ازجمله ایران قوی تر است؟
دقیقاً که جواب همه پرسش ها نخیر خواهد بود، تنها فشار های غرب بالای سازمان تجارت جهانی سبب قبول کردن افغانستان به حیث عضو شده است، و با داخل شدن کشوری چون افغانستان به این سازمان جز ویرانی مضحک بر پیکر اقتصاد لرزان ما چیزی دیگری در قبال نخواهد داشت.
اینک بعضی چالش های که کشور ما به موجب عضویت در این سازمان به آن روبرو میشود:
1. اصولاً کشور های عضو WTO باید تمام موانع تجارتی و بعضی تعرفه های گمرکی را به منظور تقویت رقابت داخلی، از سر راه واردات بردارد، هر گاه این این تعرفه ها (تعرفه های حمایوی) برداشته شود، صنایع داخلی ما توان رقابت را ندارند، بناً سبب فلج صنایع داخلی خواهد شد.
2. برداشتن موانع واردات از یک طرف سبب متوقف شدن صنایع داخلی گردیده، و از جانب دیگر باعث افزایش در کسر بیلانس تجارت خواهد شد، که کسر بیلانس تجارات ما را بالای صد فیصد خواهد برد.
3. افغانستان جز در دو یا بیشتر از دو قلم کالا (قالین و قرقل) مزیت نسبی تولیدی دیگر ندارد، که این نوع کالاهای افغانستان به خاطر بالا بودن قیمت آن در بازار های بین المللی خریداری زیادی ندارد، بناً ما نمیتوانیم از همان اصل چهارم که مخصوص کشور های روبه توسعه هست، استفاده کنیم.
4. نبود امنیت و امکانات زیرساختی در افغانستان روند ورود سرمایه در این کشور را به چالش جدی روبره کرده است، که حتی سرمایه گذاران داخلی پا به فرار گذاشته اند، بنابراین در شرایط کنونی هیچ سرمایه گذاری جرأت سرمایه گذاری را در کشور ندارد، تا از مزایای عضویت افغانستان در سازمان مزکور نفع خود را جستجو کند، که در نتیجه باز هم کشور ما به بازار مصرفی محصولات خارجی بالخصوص کشور های همسایه قرار خواهد گرفت.
5. موقعیت جغرافیایی کشور (محاط به خشکه) یکی دیگر از دلایل است که میتواند برای استفاده از مزایای عضویت در سازمان تجارتی جهانی موانع ایجاد کند.
آدمین میخوام خبر خوبی بهت بدم تو در این مبارزه داری برنده میشی من دارم خسته میشم از اینکه به اینهمه مطالب بی سز و ته و یا سیاه نمایی و تخیلات عجیب و غریب پاسخ بدم.
همین دیدگاههایی که بیشتر بر پایه ایدولوژیک و ضدیت با غرب بود باعث شد کشورهایی مثل ایران در زمانی که امکان ورود داشتند در عضویت تردید کردند. و الان سالهاست که تلاش برای عضویت دارند ولی دیگر با توجه به مخالفت کشورهای عضو ممکن نیست. چون قوانین عضویت در این سازمان به نحوی است که تمام اعضا باید اعضای جدید را قبول کنند. ایران حتی در امتیاز دهی اتمی هم نتوانست موافقت امریکا را برای عضویت جلب کند. و یا اینکه روسیه بعد از سالها تلاش و امتیاز دادن در همین اواخر بود که عضو سازمان شد . که اگر این موضوع بعد از حمله به اکراین بود این عضویت به هیچ عنوان ممکن نمیشد. این کمک خیلی خیلی مهم امریکا به افغانستان بود که با استفاده از نفوذ زیاد خود افغانستانی که خیلی از شرایط را دارا نبود عضو این سازمان کرد.
اگر نظر نویسنده بر رقابت با تولیدات ایران است که به دلیل عضو نبودن ایران میتوان هر مقدار تعرفه که لازم است به واردات کالای ایرانی قرار داد. در رابطه با کشورهای غربی هم بدلیل اینکه اول نظر آنها حمایت از پیشرفت اقتصادی افغانستان است و دوم اینکه اقتصاد افغانستان بسیار کوچکتر از آن است که مشکلی برای غرب ایجاد کند احتمال شکایت از افغانستان بسیار بسیار بعید است.
نوشته هایی از جنس این کارمند وزارت معادن! را اگر ریشه یابی کنید مطمئن به الزامات تفکرات و القائات مذهبی میرسید که متاسفانه مثل دیگر همفرانش توانایی تحلیل ساده ترین و واضح ترین موضوعات را از آنها گرفته.