علم آخر زمان بخشی از علوم اسلامی است که به اساس آیات قرآن و احادیث نبوی استوار بوده و حالت و وقایع آمدنی جهان، احوال عرب و مسلمانان را از زمان رسول‌الله (ص) تا نزدیکی قیامت موردبحث قرار می‌دهد. در حدیث صحیح از امیرالمؤمنین حضرت عمر بن الخطاب (رض) روایت است که (مطلب حدیث): مردی آمده و زانو به‌زانو نزد پیامبر (ص) نشسته از ایمان، اسلام، احسان و علامات قیامت پرسیده که حضرت محمد (ص) به تمام اینها جواب داد و در آخر آن‌حضرت (ص) فرمود: همانا او جبرئیل بود، به نزدتان آمده بود تا اینکه به شما دینتان را بیاموزد . حضرت جبرئیل (ع) آمده و دین را می‌آموزاند و وی در دین از چهار بخش یادآور می‌شود که یک بخش آن علامات قیامت است و به همین ملحوظ است که علمای اسلام علم علامات قیامت (آخر زمان) را یک‌بخشی از چهار بخش دین دانسته‌اند. اما متأسفانه یکی از مهم‌ترین سنت‌های فراموش‌شده در زمانی‌که ضرورت مبرم به این علم احساس می‌شود علم آخر زمان است.
جای خوشبختی است که در مؤلفات قدیم علماء سلف در این مورد نوشته‌های زیادی دارند که از آن جمله می‌توان “البدایه والنهایه از ابن کثیر باب الفتن و الملاحم، کتب حدیث مانند ( صحیح البخاری و صحیح المسلم ) و سایر کتب احادیث، تفاسیر و کتب سلف صالح روایاتی زیادی از رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم در مورد احوال آخرالزمان نقل‌شده است.
در عصر حاضر نیز بعضی از دانشمندان اسلام مانند شیخ عمران حسین، شیخ حمزه یوسف، داکتر یاسر قادی و غیره در این مورد بیشتر توجه داشته و آیات قرآنی و احادیث نبوی را با علوم دنیوی مثل تاریخ و جغرافیه و علوم سیاسی، اقتصادی و غیره ربط داده، مسلمانان را از فتنه‌های آخر زمانی این عصر باخبر ساخته و احادیثی را که در مورد آخر زمان آمده است با حادثات امروز که در جهان ازلحاظ سیاسی و اقتصادی به‌خصوص در کشورهای عربی رخ می‌دهد باهم وصل نموده بهترین تحلیل از اوضاع کنونی جهان ارائه می‌دهند.
فهمیدن و علم داشتن به آخر زمان یکی از مسائل مهم امروزی است که در زندگی ما مسلمانان به‌خصوص به خاطری بیداری امت اسلامی از اهمیت والای برخوردار است، و یکی از راه‌های است که امت را می‌تواند از بحران کنونی نجات بدهد.
شیخ محمود رجب حمادی در کتاب خویش بنام كشف المنن في علامات الساعة والملاحم والفتن علائم صغرا قیامت را پنجاه‌وسه تا شمرده و علائم کبرا را در سه فصل تقسیم کرده که در فصل اول علائم کبرا را شش تا شمرده و در فصل دوم ملاحم و غزو را نوشته و در فصل سوم از خروج دجال و یأجوج و مأجوج بحث کرده است.
باید توجه داشت که هر آنچه رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم برایمان از وقوع آن در آخر زمان در احادیث صحیح خبر داده است، ایمان به آن بالای هر مسلمان واجب است. بر علاوه پیش‌بینی‌های شگفت‌انگیز رسول‌الله (ص) با علمی که الله (ج) به جنابشان داده است و در عصر ما یک‌به‌یک اتفاق می‌افتد، دلیل نبوت بوده و حقانیت دین اسلام را نشان می‌دهد. هر آنچه رسول‌الله (ص) فرموده‌اند، از وحی بوده است نه از هوی نفسش طوری‌که قرآن پاک می‌فرماید: {وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى (3) إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى} [النجم: 3، 4] ترجمه: «و از سر هواي نفس سخن نمي‌گويد» يعني: محمد صلی‌الله علیه وسلم از سر هوی و خواهش نفس و به باطل و ناروا به قرآن نطق نمي‌كند. «اين سخن جز و حي كه به او فرستاده مي‌شود نيست» يعني: آنچه محمد صلی‌الله علیه وسلم بدان نطق مي‌كند وحي از جانب الله است كه به‌سوی او فرستاده مي‌شود و او نه در آن كم مي‌كند و نه مي‌افزايد. همچنان امام احمد رحمه‌الله می‌فرماید: هر آنچه از جانب رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم برایمان رسیده و اسناد آن جید باشد آن‌را قبول کرده و به آن عمل می‌کنیم و از چیزی که نهی کرده خودداری می‌کنیم: طوری‌که الله رب‌العزت می‌فرماید: {وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ} [الحشر: 7] ترجمه: «و هر چه پيامبر به شما بدهد، آن‌را بگيريد و هر چه شمارا از آن منع كند پس، از آن بازایستید؛ و از خداوند پروا كنيد» با به‌جا آوردن اوامر و ترك نواهي وي؛ «بي‌گمان خداوند سخت كيفر است» بر کسانی‌که او را نافرماني كنند. موفق أبو محمد المقدسي در کتاب “لمعة الاعتقاد” می‌گوید: ایمان واجب است به هر آنچه رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم خبر داده است و همچنان در موارد آخرت هر آنچه گفته و از علائم آن برایمان خبر داده است ایمان راسخ باید داشت، چون اگر آن‌را بدانیم یقیناً می‌توانیم از فتنه‌های آن نجات پیدا کنیم. مثل: حديث الإسراء والمعراج، و علائم قیامت: مثل: خروج الدجال، ونزول عيسى ابن مريم علیه‌السلام ، و خروج یأجوج‌ومأجوج، و خروج الدابة، وطلوع الشمس از مغرب، و غیره.
دانستن امور آخر زمان از یکی مسائل مهم دینی و صلب عقیدتی است، که رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم در مورد آن ما را آگاه ساخته و دانستن آن به خاطری مهم است که در فتن‌های آن واقع نشویم. دیگر اینکه آن‌حضرت (ص) از تمام جنگ‌ها ما را آگاه ساخته و حتی در مورد گفته که در آخر زمان اکثراً قاتل و مقتول در دوزخ است دلیل آن این است که قاتل نمی‌داند چرا کشتم و مقتول نمی‌داند چرا کشته شدم، اگر ما از فتن و علائم آخر زمان آگاهی داشته باشیم بدون شک از زمره آن‌کسان خود را دور می‌سازیم، تا نشود در فتنه واقع شویم.
علائم آخر زمان همه برگرفته از قرآن و سنت رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم ثابت است و جز عقیدۀ یک مسلمان است که باید به آن ایمان داشته باشد و چیزی نیست که بعضی‌ها آن‌را به استهزاء گرفته و یا آن‌را مطابق هوی نفس خود تأویل کنند.
بدون شک اکثریت قریب به تمام علائم صغرا تحقق‌یافته است و علائم کبرا هم مثل خروج یأجوج و مأجوج تحقق‌یافته است که این خود دلیل بر حقانیت دین اسلام می‌کند که تمام آنچه را پیش‌بینی کرده است تحقق‌یافته است و به‌زودی سائر علائم کبرا قیامت نیز تحقق خواهد یافت. نکتۀ قابل‌یادآوری این است که مشخصاً روز قیامت مانند تاریخ و روز آن برای هیچ نبی و ملک مقرب مشخص نیست و به‌جز الله رب‌العزت و هیچ‌کسی آن‌را نمی‌داند، اما علائم آن واضح بیان‌شده و این دلالت می‌کند که قیامت نزدیک است طوری‌که قرآن می‌فرماید: {وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا} [الأحزاب: 63]. ترجمه: «و تو چه داني» اي محمد صلی‌الله علیه وسلم ! «چه‌بسا قيامت نزديك باشد» و درزمانی نزديك روي دهد. مخاطب ساختن رسول خدا صلی‌الله علیه وسلم براي بيان اين حقيقت است كه هرگاه قيامت از ايشان در پرده غيب مستور باشد و ايشان ـ درحالي‌كه فرستاده خدا هستند ـ وقت آن‌را ندانند پس در این‌صورت، ديگران چگونه وقت آن‌را خواهند دانست؟ بلی! وقت قيامت پنهان نگه‌داشته شد تا بندگان درهرحال براي آن آماده باشند. در حديث شريف به روايت بخاري آمده است كه رسول اکرم صلی‌الله علیه وسلم فرمودند: «بعثت والساعة كهاتين: من در حالي مبعوث شدم كه قيامت مانند اين دو [انگشتم] نزديك است». و به‌سوي دو انگشت سبابه و وسطاي خود اشاره كردند. يعني: چنان‌كه اين دو انگشت مياني به هم نزدیک‌اند، قيامت نيز نزديك است.
مطالعه درست علم آخر زمان بر علاوه اینکه ما را از فتن آن‌ها نجات می‌دهد، مسئولیت ما را در قبال مبارزه با پلان‌های دشمنان اسلام (صهیونیست‌ها و غرب) نیز برملا می‌سازد، زیرا دشمنان ما این اخبار را درست مطالعه می‌کنند و برای ما پلان سازی می‌کنند تا ما را بیشتر از راه حق منحرف سازند، بناءً هیچ‌گاه نمی‌خواهند که از نصوص دین در این مورد آگاه شده و در مقابل پلان‌های دشمن پلان سازی کنیم تا دشمن موفق شود امت را به قهقرا بکشاند. خبر دادن رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم از علائم آخر زمان دلیل واضح بر اهمیت آن است، ولی بعضی احادیث جعلی نیز شامل این بخش دین شده است که شناخت آن‌ها کار مشکل نیست و اگر بیشتر کتب را مطالعه کنیم درمی‌یابیم که در علائم آخرالزمان بخصوص یأجوج‌ومأجوج تحریف صورت گرفته و علاوه از آن در مورد خروج آن امروز اکثر علماء معترف نیستد، چون تحریف که در کتب صورت گرفته آن‌ها بر همان عقیده است و آن عقیده ابدالابد واقع نمی‌شود، چون دروغ است و تحریف‌شده، و ما را از اصل آن آگاه نساخته‌اند.
در اینجا مجملاً علامات فتن و ملاحم را شماره وار ذکر می‌کنیم تا باشد همه امت مسلمه از آن آگاه شود و در مورد هرکدام آن مطالعه کنند: تمام این وقایع بعد از رحلت رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم تا امروز بعض آن واقع‌شده و بعض آن به‌زودی واقع خواهد شد:
-
خلافت ابوبکر رضی الله عنه و وقایع آن
-
فتح مصر
-
فتح فارس و روم
-
شهادت عمر رضی‌الله‌عنه
-
محنت در زمان خلافت حضرت عثمان رضی‌الله‌عنه
-
دوران خلافت علی رضی‌الله‌عنه و حادثات آن
-
شهادت عمار بن یاسر رضی‌الله‌عنه
-
تحدید خلافت به 30 سال و بعدازآن ملوک خواهد آمد.
-
صلح بین دو جیش بزرگ توسط حسن رضی‌الله‌عنه
-
موت ام حرام بن ملحان رضی الله عنها در غزوه بحریه
-
رسیدن لشکر مسلمانان به هند و سند
-
اینکه مسلمانان به ترک خواهد جنگید.
-
اینکه ولی الامر اطفال خواهد شد
-
اینکه امت هلاک نخواهد شد تا اینکه دوازده خلیفه از قریش تیر نشود.
-
اینکه نصف روز برابر به 500 سال خواهد بود.
-
ظهور آتش در حجاز
-
بعد از شر خیری خواهد آمد ( جاهلیت شر بود اسلام آمد خیر بود، بعدازآن باز شر خواهد آمد که رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم فرمود بعد شری خواهد آمد که برخلاف هدایت من مردم را هدایت خواهند کردند).
-
عودت اسلام به غریب شدن، مثل که امروز در آن قرار داریم.
-
افتراق امت
-
دور شدن علم به قبض علماء
-
بقاء طایفه‌ی بر حق تا روز قیامت
-
اینکه در هر صدسال یک مجدد خواهد آمد
-
علائم صغرا قیامت که تعداد آن‌را علماء 53 تا شمرده که همه آن تحقق‌یافته است.
علائم کبرا قیامت که تعداد آن‌را علماء 10 بعضی 12 شمرده است : دخانَ (دود) دجالَ، دابَّةَ ( چهارپای) و طلوع شَّمْسِ از مَغْرِب ونزولَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ويأجُوجَ ومَأجُوجَ و سه خسوف ( خَسْفٌ مشرِق وَخَسْفٌ مغربِ وخسف بِه جَزِيرَةِ العربِ) آتش که خارج می‌شود از جانب مشرق که مردم را به‌سوی محشر سوق می‌دهد، جنگ ملحمه که با روم به وقوع خواهد پیوست.
که تقریباً علائم کبرا قیامت بعض آن به وقوع پیوسته و سائر آن نیز به وقوع خواهد پیوست.
دانستن تمام اینها آن بالای مسلمانان واجب است، و هر یک مسئولیت داریم در موارد فوق تحقیق نموده و از فتنه‌ها و وقایع باخبر باشیم، و از شر دشمنان خویش مصئون باشیم، چون دانستن این موارد ما را وادار می‌کند تا راه‌حل آن‌را بسنجیم که در حقیقت برای هرکدام آن شریعت اسلامی راه‌حلی را نیز پیش‌بینی کرده است، وقتی در مورد آخر زمان مطالعه بیشتر داشته باشیم همان‌قدر می‌توانیم بیشتر مسئولیت خویش را در قبال امت اسلامی ادا کنیم که با یقین حرکت در مسیر شریعت اسلامی راه نجات حقیقی ما مسلمانان است.
منابع
-
قرآن کریم
-
صحیح البخاری
-
صحیح المسلم
-
سمات المؤمنين في الفتن وتقلب الأحوال از شیخ صالح
-
كشف المنن في علامات الساعة والملاحم والفتن، المؤلف: محمود رجب حمادي الوليد
-
إتحاف الجماعة بما جاء في الفتن والملاحم وأشراط الساعة از التويجري
-
النهاية في الفتن والملاحم از ابن کثیر
